Tarihin en güçlü kadın figürü: Hükümdarları dize getirdi, orduları yönetti

M.Ö. 500-600 yılları arasında yaşadığı değerlendirilen ve birçok kaynakta tarihte ilk kadın hükümdar olarak ifade edilen Tomris Han, eşinin ölümünden sonra “Pers kralına boyun eğmeyen cesur bir Türk kadın hükümdarı” olarak anlatılır.

Tomris Han’ın hayatıyla ilgili kaynakların büyük bir kısmı ise Antik Yunan tarihçisi Heredot ile ortaya çıkar.

Heredot, O’nun için şöyle yazar, “İskitlere hükmeden ilk kadındı ve ondan önce hiç kadın hükümdar görülmedi. Güçlü ve zekiydi. Kargıyı iyi kullanır, erkekler kadar iyi savaşır, evlatlarını çok severdi.”

Heredot yanında Tomris Han ile ilgili anlatılara M.Ö. 2. ve 3. yüzyıl yazarlarından Marcus Iunianus Iustinus da kaynaklık eder. Iustinus, İskit Kraliçesi (Saka) Tomris Han’ın Perslerle olan savaşında oğlunu kaybetmesine rağmen duygusallıktan ve korkudan uzak hareket ettiğini, uyguladığı stratejilerle iki yüz bin kişilik Pers ordusunu başarılı bir şekilde yok ettiğini ifade eder. Tomris Han’ın bu savaşta gösterdiği cesaret, erkeklere örnek olacak bir nitelikte olarak ifade edilir.

STRATEJİLERİ KİROS’U USANDIRDI…

Yunan tarihçilerinin Tomiris ve Demurus diye adlandırdıkları Tomris’in Moğolca adı Demir’dir. Demir gibi bu kadın, Peçenek Türklerindendir ve eşi öldükten sonra Saka Hükümdarlığının başına geçer. Barışçıl yapısını zayıflık gören Pers Hükümdarı Kiros, hiç durmadan Saka topraklarına akınlar düzenler. Savaşmaktan ziyade savunma ve vur-kaç taktiği geliştiren Tomris Han’ın ordusu, Pers saldırılarında tarlaları yakar; geri çekilirler uygun pozisyon bulurlarsa savaşırlar.

Sakaların peşinden koşmakta yorulan Pers Kralı Kiros, Saka topraklarına hükmetmek için Tomris Han’a evlenme teklifi eder ancak bağımsızlığı savunan kadın hükümdar bu teklifi reddeder. Bunun üzerine Kiros, Sakalara savaş açar.

SAVAŞ MEYDANINDA KÖPEKLER…

Saka topraklarına kalabalık bir ordu ve savaş için eğitilmiş yüzlerce köpekle girer. Tomris Hatun uygun bir alan seçip, Kiros’un ordusunu beklemeye başlar. İki ordu, aralarında birkaç kilometre kalacak biçimde birbirine yaklaşır ve güneş battığı için savaşa tutuşmayıp mevzilenirler.

KİROS’UN TUZAĞI…

Ancak Kiros bir hile düşünür ve iki ordunun arasında bir çadır kurdurur. İçinde güzel kızlar, yiyecekler ve şarap bulunan çadıra ansızın saldırı düzenleyen Tomris Han’ın oğlu ve beraberindeki kuvvetler, içerideki Persleri öldürüp eğlenceye dalarlar. Birkaç saat sonra beklemedeki Pers ordusu, Saka askerlerinin üzerine saldırarak bir kısmını öldürür, bir kısmını da esir alır. Esir alınanlar arasında Tomris’in oğlu Spargapises de vardır.

İNTİKAM YEMİNİ…

Spargapises sarhoşluktan ayılıp aklı başına gelince ellerinin çözülmesi için Kiros’a yalvarır. Bu isteği yerine getirilince Perslerin elinde esir olmaktansa ölmeyi tercih edip ani bir hareketle kendisini öldürür. Oğlu ve askerlerinin bir kısmının öldüğünü haber alan Tomris, Kiros’a bir mesaj gönderir ve “olanlardan gururlanma, cesaret ile değil hile ile kazandın. Oğlumun ölüsünü bana geri ver ve ordularıma ettiğin hakarete rağmen cezalanmadan ülkemden çık git. Eğer böyle yapmazsan İskitlerin (Saka) güneş tanrısı üzerine yemin ederim ki, ne kadar haris olursan ol seninle başa çıkacağım, seni kanla doyuracağım!" der.

ORDUYU KENDİ YÖNETTİ

Tomris Han ordu komutasını bizzat kendi eline almaya karar verir. Kiros'un ordusu daha kalabalık ve eğitilmiş köpeklerle dolu, yenilmesi oldukça güç gözüktüğü içim Tomris'in komutanları geri çekilmeyi bile teklif eder.  Ancak Tomris Hatun bunu kati surette kabul etmez ve güneşin ilk ışıklarına kadar kapsamlı bir savaş planı ürettir.

Tomris savaş başlar başlamaz önce son hız ordusunu ileri sürerek Kiros'un ordusunu üstlerine çeker. Sonrasındaysa Saka ordusuna hızla geri çekilmelerini emrederek Pers ordusunu peşlerinden sürükler. Ancak Tomris, arazinin en ucundaki askerlerine aksi yönde hareket etmelerini emreder ve böylece Kiros'u tuzağa düşürür. Neye uğradıklarına şaşıran Pers askerleri çaresiz kalarak bozguna uğrar.

KİROS’UN KESİK BAŞI

Turan Taktiği uygulayan Tomris, muhteşem bir zafer kazanır. Savaşın ardından Tomris elinde kan dolu bir tulum ile ölüler arasında Kiros’un cesedini arar. Kısa bir süre sonra Kiros’un cansız bedenini bulup kafasını kanla dolu olan tulumun içine sokar ve şu sözleri söyler: “Canım sağ ve savaştan zaferle çıktım. Ama sen hileyle oğlumu yakalayarak onu öldürdün. Şimdi sana söz verdiğim gibi. Hayatında kan içmeye doymamıştın şimdi benim elimden kana doyuyorsun”.

BATILI RESSAMLARIN ESİN KAYNAĞI

Tomris Hatun’un Pers Kralı Kiros ile savaşı birçok batılı ressama da ilham kaynağı olur. Tomris Han, elinde Kiros’un kesik başı ile resmedilir.  Tomris Hatun’un hayatı 2019’da Kazakistan yapımı bir filme de konu oldu. TRT Belgesel de “Savaşın Efsaneleri” serisinde Tomris Han’a yer verdi. Hakkında birçok kitap yazıldı.

Kaynak: Dergipak- Türk Kültür ve Devlet Geleneğinde Kadın