Gardiyanoğlu 1 Mayıs'ta denetim yapılacağını açıkladı: İşçilerin mesai ve izin hakları neler?

Haber Merkezi

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Sadık Gardiyanoğlu, 1 Mayıs günü açık kalacak işletmelere seslenerek yasal yükümlülüklerini hatırlattı.

Gardiyanoğlu, emekçilerin o günkü emeklerinin karşılığının normal günün iki katı olduğunu söyledi, ''Bu yasal bir zorunluluktur'' dedi.

Bakan Gardiyanoğlu 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü dolayısıyla videolu açıklamada bulundu.

Tüm resmi tatil günlerinde çalıştırılan emekçilerin haklarını korumak konusunda kararlı olduklarını vurgulayan Gardiyanoğlu, 1 Mayıs günü ülke genelinde yoğun bir denetim gerçekleştireceklerini söyledi.

''Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 1 Mayıs özelinde tüm resmi tatil günlerinde çalıştırılan emekçilerin haklarının korunması konusunda kararlıdır'' ifadelerine yer veren Gardiyanoğlu, denetimlerin bazılarına kendisinin de katılacağını ifade etti.

İŞ YASASI'NA GÖRE İŞÇİ HAKLARI

İş Yasası'nda özel sektör çalışanlarının, fazla mesai, yıllık izin, resmi tatil günleri haklarıyla ilgili açıkça belirtiliyor.

Çalışma Bakanlığı web sitesinde şu bilgiler yer oluyor:

BAYRAMLARDA, 1 MAYIS’TA VE BUNUN GİBİ GÜNLERDE ÇALIŞMAK YASAL MI?

İşçilerin, haftalık (haftasonu) izinleri ve yıllık ücretli izinleri dışında, bir de “Resmi Tatil ve Anma Günleri Yasası”nda belirtilen günlerde izinleri vardır. Bu tarihlerde hiç kimse çalışmak zorunda değildir. Çalışmak gönüllüdür ve isteğe bağlıdır.

1 Ocak, 23 Nisan, 1 Mayıs, 19 Mayıs, 20 Temmuz, 1 Ağustos, 30 Ağustos, 29 Ekim, 15 Kasım, 3 gün Ramazan Bayramı, 4 gün Kurban Bayramı ve Mevlit tarihleri resmi tatildir. Bu tarihlerde hiçbir işçi çalışmaya zorlanamaz. Eğer işçi kendi rızası ile fazla mesai şeklinde çalışacak olursa maaşı bire 1.5 olarak ödenir.

BU TATİL GÜNLERİ ÖZEL SEKTÖR İÇİN DE GEÇERLİ Mİ?

Bu tatil günleri, özel sektör, kooperatif, kamu fark etmeksizin tüm çalışanlar için geçerlidir.

Bu konuda İş Yasası’nda düzenleme vardır. İş Yasası’nın 40. Maddesi’nin 1. Paragrafı şöyle:

“Bu Yasa kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçiler, Resmi Tatil ve Anma Günleri Yasasında resmi tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmayıp, tatil yaparlar ve bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretlerini tam olarak ödenirler.”

Yani Yasa açıkça, resmi tatil günlerinde işçilerin çalıştırılamayacağını ve maaşlarının da tam olarak ve eksiksiz bir şekilde, çalışmış gibi ödenmesi gerektiğini belirtiyor. 

Yasa’da emredilen tatil günlerine uyulmadığı takdirde, Çalışma Dairesi tarafından bir asgari ücret tutarında ceza verilebilir.

40 SAATLİK ÇALIŞMA HAFTASI NEDİR?

İş Yasası’nın 34. Maddesi’nde “Haftalık çalışma süresi kırk saati aşmamak koşuluyla, Cumartesi saat 13.00’e kadar çalışılan süre fazla mesaiden sayılmaz” denilmektedir. Kısaca, 40 saatlik çalışma haftası, Pazartesi sabahından Cumartesi saat 13:00’a kadar hiçbir işçinin 40 saatten fazla çalıştırılamamasını düzenler.

FAZLA MESAİ NEDİR ?

İş Yasası’nın 27. Maddesi’nin 2. Paragrafı’na göre, fazla mesai yapılacak günlerin toplamı, bir yılda doksan iş gününden fazla olamaz. Ayrıca hafta içi sekiz saat çalışıldıktan sonra kalınan fazla mesailer dört saatten uzun süremez. Bu madde aynen şöyledir: “Fazla çalışma süresi, normal çalışma günlerinde günde dört saati geçemez. Fazla çalışma yapılacak günlerin toplamı, bir yılda doksan iş gününden fazla olamaz”

FAZLA MESAİ ÜCRETİ NASIL HESAPLANIR?

Fazla mesai, normal çalışma gününde bire 1.1, hafta tatili ve resmi tatil günlerinde bire 1.5 şeklinde ödenmelidir. Bu oranlar sözleşme ile arttırılabilir. Ancak azaltılamaz.

İş Yasası’nın 27. Maddenin 3. Paragrafı’nda fazla mesai ücreti hesaplaması şöyle anlatılıyor:

“(A) Her fazla saat çalışma için verilecek ücret, normal günlük çalışma ücretinin saat başına düşen miktarın %10 yükseltilmesi suretiyle ödenir.

(B) Hafta tatili ve resmi tatil günlerinde her fazla saat çalışma için verilecek ücret, normal günlük çalışma ücretinin saat başına düşen miktarın %50 yükseltilmesi suretiyle ödenir

(C) Yukarıdaki (A) ve (B) bentlerinde belirtilen fazla mesai ücret artırma oranları asgari olup toplu iş sözleşmesi veya hizmet akdi ile artırılabilir.

(Ç) Ödemenin aylık olarak yapıldığı işyerlerinde, fazla çalışma hesabına esas olacak saat başı ücreti, işçinin aylık brüt ücretinin, o ay içerisinde ilgili işyerindeki normal mesai sistemine göre çalışılan iş günlerinde, çalışılan saatler toplamına bölünmesiyle bulunur.

(D) Ödemenin haftalık olarak yapıldığı yerlerde, haftalık ücret elli iki ile çarpıldıktan sonra on ikiye bölünerek aylık brüt ücret bulunur. Daha sonra bu fıkranın (Ç) bendinde anlatıldığı şekilde saat başı ücret hesaplanır.

YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKI NASIL KAZANILIR?

Yıllık Ücretli İzin Hakkı’nın kullanılabilmesi için çalışanın o işyerinde en az 6 ay çalışmış olması gerekiyor.

İş Yasası’nın “Yıllık Ücretli İzin” hakkını düzenleyen 43. Maddesi’nin 1. Paragrafı şu şekilde: “Bu Yasa kapsamındaki işyerlerinde veya işlerde çalışan işçilere, deneme süresi de dahil olmak üzere işe girdiği tarihten başlayarak, en az altı ay çalışmış olmak koşuluyla, aşağıda öngörülen süreler kadar yıllık ücretli izin verilir:” Yani bir çalışan işe başladığı ilk günden itibaren , altı ay sonra yıllık ücretli izin kullanmaya hak kazanır.

Yıllık Ücretli izin günleri miktarı da buna göre hesaplanır. 6 ayda 7 iş günü, 10 ayda 11 iş günü, 12 ayda 14 iş günü gibi…

İş Yasası’nın 43 (1) Maddesi’nin sürelerle ilgili paragrafları şu şekilde:

''(A) Hizmet süresi altı aydan beş yıla kadar olanlara yılda on dört iş günü; (B) Hizmet süresi beş yıldan fazla, on yıldan az olanlara yılda on sekiz iş günü; (C) Hizmet süresi on yıl ve daha fazla, on beş yıldan az olanlara yılda yirmi iki iş günü; (D) Hizmet süresi on beş yıl ve daha fazla olanlara yılda yirmi beş iş günü.''

HAFTA SONLARI VE RESMİ TATİLLER YILLIK İZİNDEN SAYILIR MI?

14 iş günü, normal takvim günü değildir. Haftada 40 saat, 8 saatlik çalışma ile 5 iş günü karşılığı olduğundan cumartesi ve pazar günleri izin hakkından düşülmez. Kısacası 14 iş günü yaklaşık 3 haftaya karşılık gelir. İzin hakkını Pazartesi kullanmaya başlamışsa, izninin üçüncü haftasının Cuma günü, işçi işe döner. Bu da yaklaşık 20 gün demektir. Ayrıca resmi tatiller de izin süresinden sayılamaz.