''Deprem gerçeğini halk kabullenmiyor... Kıbrıs'ın geneli için tek proje olmalı''

Cumhurbaşkanlığı Deprem Komitesi Başkanı Prof. Dr. Cavit Atalar, ülkede en büyük sorunun halkın deprem riskini veya Kıbrıs’ın deprem gerçeğini tam olarak kabul etmemesi olduğunu vurguladı. Atalar, halkın bu gerçeği kabul etmesi için gerekirse zorla inandırılması gerektiğini belirtti, çünkü insan hayatından daha kıymetli bir şey olmadığını vurguladı.

Ülkede deprem yönetmeliğinin güncellenmesi ve binaların inşaat planına göre yapılması gerektiğini kaydeden Atalar, depremin sınır tanımadığını ve her yere bina yapılmaması gerektiğini söyledi.

Kıbrıs'ta, KKTC ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin deprem bölgelerinin farklı olduğuna dikkat çeken Atalar, bunun bir an önce düzeltilmesi gerektiğini belirtti.

Deprem Komitesi'nin, ülkedeki en geniş kapsamlı komite olduğunu ifade eden Atalar, Mart ayında deprem konusunda bir konferans düzenleneceğini açıkladı. Deprem, zemin ve yapı üçlüsüne mutlaka bakılması gerektiğini vurgulayan Atalar, Kıbrıs'ta riskli binaların azaltılması için Kıbrıs çapında bir proje yapılması gerektiğini önerdi. Atalar, binaların inşaat planına göre yapılması gerektiğini ve suyun binanın en büyük düşmanı olduğunu belirtti. Son olarak, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün (MTA) Kıbrıs'ta yürüttüğü projeler hakkında bilgi veren Atalar, deprem ve tsunami konusundaki çalışmaların raporlarının yakında çıkacağını ifade etti.

Cumhurbaşkanı Tatar’ın, Başbakan Ünal Üstel ile görüşerek, ilgili konuları ele aldığını belirten Atalar, Başbakanlık nezdinde bazı okulların güçlendirilmesi için protokollere imza atıldığını ve sürecin devam ettiğini söyledi.

Atalar'ın TAK'a yaptığı açıklaması şöyle:

''Mart ayında konferans yapılması planlanıyor. 22 kişilik komitede, KKTC’deki altı üniversiteden, Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’ne bağlı beş odadan, Sivil Savunma Teşkilatı Başkanlığı’ndan, Kızılay’dan temsilciler bulunuyor. Türkiye’nin dünya çapındaki bilim insanlarından dört kişi de komitede yer alıyor.

Konferans tüm paydaşların katılımıyla, halka açık düzenleniyor.

Ülkede en önemli konu, halkın deprem riskini veya Kıbrıs’ın deprem gerçeğini tam olarak kabul etmemesi. Halkın, buna zorla inandırılması gerekiyor.

Neden zorla? Çünkü dünyada insan hayatından daha kıymetli hiçbir şey yoktur. Dünyanın en fazla deprem olan ülkesi Japonya. Buna karşın büyüklüğüne ve şiddetine göre dünyada depremden en az can kaybı olan ülke de Japonya. Çünkü Japonya’daki bir mühendis yüzde yüz depreme dayanıklı yapılar yapar. Bunun Kıbrıs’ta da yapılması gerekir.

DEPREM YÖNETMELİK DEĞİŞMELİ

Şu anda 2007 yönetmeliği uygulansa da bir an önce bu yönetmeliğin değiştirilmesi gerekiyor. Türkiye’de 2018 yılında ilan edilen Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği ve Avrupa Birliği’nde uygulanan Eurocode-8 yönetmeliğini dikkate alarak, KKTC’deki deprem yönetmeliğinin güncellenmesi gerekir.

DEPREM SINIR TANIMAZ

Kıbrıs’ta, KKTC’nin ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin deprem bölgeleri farklı. Aynı olması lazım. Deprem sınır tanımaz. Deprem bölgelerinin zemine, deprem dalgasına ve oluşan depremlerin odak noktalarının uzaklığına göre saptanması gerekir.

MÜHİM OLAN ŞİDDETTİR, YIKICILIKTIR

1953 yılında 8 saniye arayla meydana gelen 6 büyüklüğündeki çifte Baf depreminde 40 kişi hayatını kaybetti, 100 kişi yaralandı, 158 köyde binalar yıkıldı, 11 köy haritadan silindi. Büyüklük mühim değildir, mühim olan şiddettir, yıkıcılıktır. Çünkü deprem ne kadar büyükse öldürmez. Binalar öldürür, yapılar öldürür. Depreme dayanıklı yapılar yapmalıyız.

Beton bir binanın ömrü çok iyi bakılırsa 100 yıl kadar olur, çok iyi bakılmazsa 50 yıl olur, 40 yıl olur. 

Cumhurbaşkanlığı Deprem Komitesi olarak biz denetim yapmayız, ne yapılması gerektiğini söyleriz, gerekli temasları yaparız.

BİNALAR, İNŞAAT PLANINA GÖRE YAPILMALI

Ülkede binalar, inşaat planına göre yapılması gerekir. En büyük eksikliklerimizden biri de budur. Plan yapılır, muhteşem bir plan ama uygulama yok.

SU BİNANIN EN BÜYÜK DÜŞMANI

Sütundan boru geçirme uygulamasının büyük bir ihtimalle çoğu binada var. Bu büyük bir problem. Sütun 20’ye 20 ise, çürümüşse, demir paslı ise tüm bunlara bakmak lazım. Su, binanın en büyük düşmanıdır. Su nedeniyle binaların depreme dayanıklılığı azalıyor.

KIBRIS ÇAPINDA BİR PROJE YAPILMALI

Her iki tarafın da mevcut binalarının riskinin azaltılması için Kıbrıs çapında bir proje yapılması öneriyorum. Proje ile Kıbrıs çapında binaların ve zeminin denetlenmesi gerekiyor. Binaların altındaki zeminin sert mi, yumuşak mı olduğuna mutlaka bakılması gerekiyor. Yumuşak zeminler, deprem dalgalarının kuvvetini artırır.

ESKİ VE YENİ BÜTÜN DERE YATAKLARI YUMUŞAK ZEMİNDİR

Eski ve yeni bütün dere yataklarının yumuşak zemindir. Bilhassa dere hala akıyorsa oraya, mesela Tuzla gibi… Zemin taşıma gücü denen bir rakam vardır. Bir zemin tamamıyla suya doygunsa rakam yarıya iner. Temeli sağlam olmayan bu tip binalar hafif sarsıntıdan bile etkilenebilir.

DEPREM, ZEMİN, YAPI...

Sonuç olarak Kıbrıs’ta en büyük sorunumuz depreme dayanıklı yapıların yapılması, mevcut binaların da güçlendirilmesi veya yeniden yapılmasıdır. Deprem, zemin, yapı üçlüsüne mutlaka bakılması gerekiyor.

HER YERE BİNA YAPMAMALIYIZ

Yer seçimi lazım. Her yere bina yapmamalıyız Yumuşak zemine inşa edilecek binanın sağlam olması için sert zemine göre daha yüksek maliyet gerekir.

SON 130 YILDA EN BÜYÜK DEPREM 1996 YILINDA OLDU

Son 130 yılda en büyük depremimiz 1996 yılında olan depremdir. 6.9 büyüklüğündeki depremde, Limasol’da 8 bin, Baf’ta 3 bin, Lefkoşa ve Larnaka’da bin ev zarar gördü, iki kişi ise hayatını kaybetti. Yıkıcılık, büyüklük, derinlik, uzaklık ve süre çok önemli. 1996 yılından sonraki en büyük deprem 11 Ocak 2022, saat 03.07’de, Lefkoşa’nın 135 km batısında oldu. 6.4 büyüklüğündeki depremde, 400 km uzaktaki Mısır’da 4 katlı bir apartman yıkıldı, 3 kişi hayatını kaybetti, bir kişi yaralandı.

MTA, KIBRIS’TA 3 TANE PROJE YÜRÜTTÜ… RAPOR YAKINDA ÇIKACAK

Depremler, plakaların sınırlarında oluşuyor. Dünyadaki 21 tane plakadan, 7 tanesi büyük, 14 tanesi ise küçük. Türkiye’deki Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) geçen yıl Kıbrıs’ta 3 tane proje yürüttü. Diri fay hattı araştırması için çukurlar açıldı. MTA’nın, diri fay hattı ve tsunami hakkındaki çalışmalar raporu yakında çıkacak. Türkiye’deki Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı da, KKTC için çalışmalar yaptı.''